Voor veel automobilisten lijken snelwegen het minst gevaarlijke deel van hun reis, vergeleken met stadswegen. Maar veiligheid op snelwegen is een complex onderwerp, waarbij vele factoren een rol spelen. Een recente verkeersstudie in België concludeerde aan de hand van microsimulaties en conflictanalyses dat kleine wijzigingen in het ontwerp van snelwegen een grote invloed kunnen hebben op het aantal conflicten tussen voertuigen, wat resulteert in meer veiligheid.
“In België staat verkeersveiligheid al lang op de agenda, en het aantal verkeersdoden is de laatste 20 jaar inderdaad aanzienlijk gedaald”, zegt Erik Vandermeersch, de vervoersdeskundige die de studie heeft uitgevoerd. “Maar hoewel er veel is gedaan, is er minder werk gemaakt van het kwantificeren van de verkeersveiligheid op basis van conflictanalyse.”
Vandermeersch is senior expert transportmodellering en planning bij ingenieursbureau Sweco. Hij koos ervoor om de verkeersveiligheid van de ringweg rond Antwerpen, de tweede grootste stad van België, te bestuderen in het kader van het omvangrijke project Masterplan Antwerpen.
Complexiteit van de verkeersveiligheid
De ring rond Antwerpen is een van de meest ingewikkelde in zijn soort in België.
Afhankelijk van de locatie telt hij 4-7 rijstroken met veel op- en afritten op korte afstand van elkaar. De weg heeft geen universeel weefgedeelte, zodat speciale wegmarkeringen worden gebruikt om bestuurders naar de juiste rijstroken te leiden. Bovendien zijn er veel vrachtwagens (ongeveer 20%) en is er een dichte bevolking in de buurt.
“Het is duidelijk dat de leefbaarheid van Antwerpen en haar transportsysteem onder druk staan”, zegt Vandermeersch over deze situatie.
Hij legt uit: “België is een klein land met weinig open ruimte. Maar we zijn ook een doorvoerland, waar veel internationaal verkeer doorheen gaat. Combineer dat met veel op- en afritten, veel vrachtwagens en een hoge bevolkingsdichtheid. Chauffeurs moeten zeer geconcentreerd rijden op snelwegen en andere wegen.”
Om deze problemen aan te pakken, werd Masterplan Antwerpen gelanceerd. Dit project omvat investeringen in fiets- en voetgangersveiligheid, openbaar vervoer, open ruimten, waterwegen en een nieuw snelweggedeelte dat de ringweg in het noorden voltooit.
Essentiële informatie voor mobiliteitsplanners en stadsambtenaren
Download de gratis PTV eGuides
Onverwachte resultaten
Toen Vandermeersch merkte dat de kwestie van de verkeersveiligheid steeds weer naar voren kwam in discussies over het masterplan, besloot hij die te bestuderen door verkeersscenario’s te vergelijken. Daarvoor gebruikte hij een combinatie van verkeerssimulatiesoftware PTV Vissim en voertuigveiligheidssoftware SSAM.
“We gebruiken PTV Vissim al meer dan 20 jaar voor gedetailleerde evaluaties van snelwegen en lokale wegen”, zegt hij, “dus we hebben er al een verkeersmodel mee gemaakt”.
In de studie vergeleek Vandermeersch verschillende rijstrookmarkeringen en weefoplossingen van de ring van Antwerpen. Zo konden we de beste kiezen en de verkeerssituatie beter begrijpen.
“We hadden enkele onverwachte resultaten met betrekking tot de standaardmaatregelen voor een veilig wegontwerp”, zegt hij, verwijzend naar maatregelen zoals turbulentieafstanden voor tunnels en in weefvakken. Het blijkt dat de verkeersveiligheid afnam op sommige trajecten waar deze theoretische maatregelen werden toegepast. Er waren meer conflicten tussen voertuigen, en bestuurders versnelden agressiever om incidenten te vermijden.
“Door de verkeersstromen in meer detail te analyseren, konden we een reeks rijstrookmarkeringen voorstellen die betere resultaten opleverden voor de verkeersveiligheid, maar die niet voldeden aan de algemene vuistregels”, aldus Vandermeersch.
De volgende studies over verkeersveiligheid
De belangrijkste conclusie van de studie is dat het niet mogelijk is een algemene veiligheidsoplossing voor alle snelwegen in België toe te passen. Verkeersplanners moeten in plaats daarvan elk weefvak afzonderlijk analyseren en de meest doeltreffende veiligheidsoplossingen vinden.
Hoe nu verder? Deze studie over verkeersveiligheid zal op verzoek van de Vlaamse regering ook op andere plaatsen worden uitgevoerd.
Vandermeersch benadrukt dat de verkeersveiligheid op snelwegen wordt beïnvloed door vele andere factoren, zoals stadsplanning, milieu, snelheidsbeperkingen en bouwprocessen. Verkeersmodellen, zoals die in zijn studie, berekenen die factoren niet. Maar, voegt hij eraan toe, “door sommige elementen van verkeersveiligheid te kwantificeren, wordt het discours erover breder en kunnen we meer problemen aanpakken”.