Decennialang hebben stadsplanners zich gefocust op het creëren van autovriendelijke steden – met de gevolgen die we allemaal kennen: steden over de hele wereld kampen met congestie, slechte luchtkwaliteit en geluidsoverlast. Nu is er een brede consensus en politieke wil voor groene verandering in de vervoerssector om de complexiteit van de stedelijke mobiliteit aan te pakken, leefbare steden te creëren en de klimaatverandering te bestrijden. De Europese Unie heeft daarom richtlijnen opgesteld voor de uitvoering van de zogenaamde SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) – duurzame stedelijke mobiliteitsplannen.
Wat is een duurzaam stedelijk mobiliteitsplan?
Hoe zien planning en ontwerp voor duurzame stedelijke mobiliteit eruit? Het terugdringen van verkeersgerelateerde emissies, lawaai, congestie, ongevallen en het verbeteren van de kwaliteit van leven heeft een hoge prioriteit voor veel besluitvormers. Duurzame stedelijke mobiliteitsplannen pakken dit probleem aan door een holistische, strategische lange termijnaanpak van vervoersplanning te hanteren.
“Een SUMP is een geïntegreerd concept dat alle relevante vormen van mobiliteit omvat, met een verhoogde focus op duurzame en alternatieve vervoerswijzen. Vergeleken met traditionele vervoersplanning, zijn duurzame stedelijke mobiliteitsplannen sterk gericht op mensen en hun behoeften, in plaats van op het vervoermiddel zelf”, zegt Christoph Schulze van het consultantteam van PTV Group.
De kernprincipes van SUMP zijn:
- Op de burger gerichte aanpak
- Plan voor duurzame mobiliteit
- Alle vervoerswijzen op een geïntegreerde manier ontwikkelen
- Samenwerking over institutionele grenzen heen
- Participatie van alle relevante belanghebbenden en het publiek
- Vaststelling van een langetermijnvisie en een duidelijk implementatieplan
- Evaluatie en kwaliteitsborging
Hoe ontwikkel je een duurzaam stedelijk mobiliteitsplan?
Christoph Schulze, die voor veel steden betrokken is geweest bij de ontwikkeling van duurzame mobiliteitsplannen, legt de verschillende fasen uit:
Analysefase
“De basis is de analysefase. We beginnen met het analyseren van de status quo. Bestaande concepten, wettelijke eisen en achtergrondinformatie worden samengebracht. Indien mogelijk gebruiken we ook een vervoersmodel, dat een betrouwbaar beeld geeft van de huidige en verwachte verkeerssituatie.”
Wat is de reisbehoefte van de stedelijke en voorstedelijke bevolking? Hoe goed is de bereikbaarheid? Hoe zien de reistijden eruit? Welk aandeel hebben de verschillende vervoerswijzen in de modal split? De evaluatie van de huidige toestand toont de sterke en zwakke punten van een vervoerssysteem.
Strategieontwikkeling
Tegelijkertijd wordt de strategische richting bepaald, aldus de PTV expert: “Wat voor stad willen we? Wat zijn de mogelijkheden voor de toekomst? Elke stad heeft zijn targets en doelstellingen, zoals het verbeteren van de luchtkwaliteit, het garanderen van de bereikbaarheid, of het verhogen van de levenskwaliteit. Het is onze taak als consultants om deze uit te werken tot strategische prioriteiten, die op hun beurt politiek worden bepaald en het proces een bindende kracht geven.”
Maatregelplanning
Deze strategische koers geeft een richtinggevend kader voor de planning van de maatregelen. Welke concrete acties werpen hun vruchten af om de doelstellingen en targets te halen? Ook factoren als tijd en kosten moeten in aanmerking worden genomen om de maatregelenpakketten op te stellen. De stad krijgt een soort roadmap van welke maatregelen ze op korte, middellange of lange termijn moet nemen.
“Een ander belangrijk aspect bij de ontwikkeling van een SUMP is intensieve publieksparticipatie. Interviews en workshops met verschillende deskundigen en belanghebbenden maken deel uit van het proces, net als openbare evenementen of online participatie voor burgers”, zegt Christoph Schulze.
Implementatie en monitoring
De laatste fase focust zich niet alleen op het implementeren van de maatregelen en de bijbehorende actie die in het SUMP gedefinieerd zijn. Het richt zich ook op systematische monitoring en evaluatie – van de voortgang van de implementatie en van het bereiken van doelstellingen.
Masterplan mobiliteit voor Frankfurt
Momenteel werkt het PTV consultantteam aan een duurzaam stedelijk mobiliteitsplan voor de Duitse stad Frankfurt am Main. De metropool streeft naar een burgergerichte aanpak, weg van de auto naar duurzame mobiliteit. De herverdeling van de openbare ruimte ten gunste van voetgangers, fietsers, openbaar verover en autodeel-gebruikers is een belangrijk aspect.
Ook in Frankfurt worden de ideeën en suggesties van de burgers verwerkt in het SUMP. Het eerste publieke forum vond plaats in januari 2022.
Stefan Majer, hoofd van de mobiliteitsafdeling van Frankfurt, legde uit: “Vervoer speelt een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering. Een substantiële vermindering van de CO2-uitstoot kan alleen slagen met een verandering in het mobiliteitsgedrag, dus een mentaliteitsverandering.”
Christoph Schulze voegt hieraan toe: “Het hoogst mogelijke niveau van acceptatie door alle belanghebbenden is cruciaal om de maatregelen van een SUMP met succes te implementeren.”